نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه تهران

2 استاد مرکز ملی پژوهش‌های علمی، موزه ملی تاریخ طبیعی فرانسه CNRS/MNH

3 دانشجوی کارشناسی جغرافیا روستایی، دانشگاه پیام نور

4 دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشگاه تهران

چکیده

غار بتخانه در 21 کیلومتری جنوب­شرقی شهر کوهدشت ازجمله محوطه­های باستانی است که احتمال می­رود توسط اقوام کوچ­رو مورداستفاده قرارگرفته باشد. این محوطه در معرض آسیب­های کاوش غیرمجاز قرارگرفته و مواد فرهنگی آن در سال 1386 طی پروژه ساماندهی غار جمع­آوری شد. نتایج یافته­­های سفالی به‌دست‌آمده و الگوهای استقراری محوطه­های باستانی اطراف این غار،  بازگوکننده تداوم نشانه­های زندگی کوچ­نشینی در این مکان است. در مقاله حاضر تلاش شد تا بامطالعۀ بقایای جانوری یافته شده در این محوطه ویژگی­های آن به‌عنوان محوطۀ کوچ­نشین بررسی شود. این مجموعه طیف گسترده­ای از گونه­های وحشی و اهلی را شامل می­شود که بیشترین میزان آن متعلق به بز و گوسفند و در درجۀ دوم گاو و اسب­سانان می­باشد. در این پژوهش، بامطالعۀ جنبه­های مختلف ازجمله الگوی کشتار گوسفندسانان تا حد زیادی خصوصیات یک سایت کوچ­نشین بررسی می­شود. در بخش دیگر مطالعه، فرآیندهای تأثیرگذار، تغییر دهنده و مخرب بر روی استخوان­ها قبل و پس از دفن و حتی در حین دفن (تافونومی) مطالعه، و تلاش شد با کمک این شواهد شناخت بهتری از مجموعۀ فوق حاصل شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Contribution of Archaeozoology for the Understanding of the Botkhaneh Cave in Central Zagros-Iran

نویسندگان [English]

  • Roya Khazaeli 1
  • Marjan Mashkour 2
  • Homa Fathi 3
  • Morteza Garavand 4

1 Department of Archaeology,University of Tehran

2 Professor, National Center for Scientific Research, National Museum of Natural History of France

3 BA student of Rural Geography, Payame Noor University

4 Ph. D Candidate, Department of Archaeology, University of Tehran

چکیده [English]

Botkhaneh Cave located at 21 km southwest of Kuhdasht, is one of the archaeological sites which has probably been occupied by mobile pastoralists which through the time the cave was deeply looted. During a rescue archaeological operation the material culture was collected by the last author and his team. The results of the pottery analysis and the occupation pattern in the adjacent sites represent the continuity of a temporary occupation in the cave. In this paper, we assess the characteristics of this site through an archaeozoological study of the animal remains. The faunal assemblage of this site is composed of domestic and wild. Caprines (sheep and goat) followed by bovines and equids are the most represented taxa while a considerable amount of donkey remains could be identified. We also developed analysis for the kill-off patterns for Caprines and some other taphonomic variations. These observations help to better understand the faunal accumulation in the Botkhaneh Cave in relation to the other archaeological materials.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pishkouh of Luristan
  • Botkhaneh Cave
  • Archaeozoology
  • Taphonomy
  • Bioarchaeology
 
ابراهیمی، محمدعلی. 1389، استخوان­شناسی مقایسه­ای حیوانات اهلی، چاپ دوم،  تبریز، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.
 
ایزدپناه، حمید، 1363، آثار باستانی و تاریخی لرستان، تهران، موسسه انتشارت آگاه.
 
حجازی، سید سجاد.1383، اطلس استخوان‌شناسی مقایسه­ای اسب، گاو، سگ،چاپ اول، انتشارات گلباد، تبریز.
 
ضیایی، هوشنگ. 1375، "راهنمای صحرایی پستانداران ایران"، چاپ اول، انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست، تهران ضیایی، هوشنگ. 1387، "راهنمای صحرایی پستانداران ایران"، چاپ دوم، انتشارات کانون آشنایی با حیات‌وحش، تهران.
 
گراوند، مرتضی، 1387، گزارش تعین حریم و ساماندهی غار بتخانه، شهرستان کوهدشت، مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی لرستان،(منتشرنشده).
 
گراوند، مرتضی،  1392-1393، شواهد احتمالی از حضور الی­ پی­ها در غار بتخانه، کوهدشت، پژوهش­های باستان­شناسی مدرس، شمارۀ دهم و یازدهم، صص: 216-20.
 
مشکور، مرجان. 1381 الف، روندهای اقتصاد زیستی ایران بر پایه مطالعات باستان‌جانورشناسی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، در مجموعه مقالات نخستین همایش باستان‌سنجی در ایران: نقش علوم پایه در باستان‌شناسی، به کوشش دکتر مسعود آذرنوش، انتشارات معاونت پژوهشی پژوهشکده باستان‌شناسی، صص 17-33.
 
مشکور، مرجان.1381ب، مقدمه‌ای بر باستان‌جانورشناسی سیلک، در زیگورات سیلک (به کوشش دکتر صادق ملک شهمیرزادی) سلسله گزارش‌های باستان‌شناسی 2، انتشارات معاونت پژوهشی پژوهشکده باستان‌شناسی، صص 142-135 .
 
مشیری. سید رحیم و مولایی، نصرالله. 1379، "درآمدی بر اقتصاد کوچ‌نشینان ایران"، تهران، چاپ اول، نشر قومس.
 
Abdi, K., 2003. The early development of pastoralism in the central Zagros mountains, Journal of World Prehistory 17 (4): 395-448.
 
Barone, R., 1986, Anatomie comparée des mammifères domestiques, Paris: Vigot.
 
Binford L. R., 1981. Bones: ancient nen and modern myths, Academic Press, New York.
 
Bokonyi, S. 1977. Animal remains from the Kermanshah valley, Iran. BAR Supplementary Series 34, BAR, Oxford.
 
Bokonyi, S. 1978. Excavations at Tepe Nush-i Jan: part 1, a third interim report, by David Stronach and Michael Roaf; part 2, Median pottery from the fallen floor in the fort, by Ruth Stronach; part 3, the animal remains, a preliminary report, 1973 and 1974, by S. Bokonyi.Iran XVI: 1-29.
 
Boessneck, J., Muller, H. H., and Teichert, M., 1964. Osteological differences between sheep & goat, in: Osteologische  Unterscheidungsmale zwischen Schaf (Ovis aries LINNE) undZiege (Capra hircus LINNE) pp.10-109.
 
Dive, J., and Eisenmann, V., 1991. Identification and discrimination of first phalanges from world II, pp. 227-250.
 
Eisenmann, V., 1986. Comparative osteology of modern and fossil horses, half-asses, and asses, in: R.H Meadow and H.-P. Uerpmann (eds.), Equids in ancient world, Dr .Ludwig Reichert Verlag, Wiesbaden pp. 67-116.
 
Fernandez- Jalvo, Y., and Andrew, P., 2016. Atlas of taphonomic identifications, Springer.
 
Helmer, D., and Vigne, J. –D., 2004. La gestion des cheptels de caprinés au Néolitique dans le midi de la France, in: XXV Congrès préhistorique de France: Approches fonctionelles en préhistoire, Novembre 2000 pp. 397-407.
 
Helmer, D., and Rocheteau, M., 1994.Atlas du squelette appendiculaire des principaux genres Holocenes de petits ruminants du Nord de la Méditerranée et du Proche-Orient (Capra, Ovis, Rupicapra, Capreolus, Gazella), in: Fische osteologie animale pour l'archeologie, serie B: Mammiferes, pp. 1-21.
 
Karega, Munene, 1991. Subsistence and social change in prehistoric Iran, in: P. J., Crabtree and K., Ryan (eds.), Philadelphia animal use and culture change, MASCA University Museum of Archaeology and Anthropology, University ofPennsylvania. pp. 9-18.
 
Lee Lyman, R., 2008. Quantitative paleozoology. Cambridge: Cambridge University Press.
 
Mashkour, M., Fontugne, M., and Hatte, C., 1999. Investigations on the evolution of subsistence economy in the Qazvin Plain (Iran) from the Neolithic to the Iron Age, Antiquity 73: 65-76.
 
Mashkour, M., and Eisenmann, V., 2000. Fiches d'ostéologie animale pour l'archéologie  Série B: Mammifères Data base for teeth and limb bones of modern Hemions: 3-49. Lee.
 
Mashkour, M., 2001. Chasse et élevage du Néolithique à l’Âge du Fer dans la plaine de Qazvin (Iran). Étude archéozoologique des sites de Zagheh, Qabrestan et Sagzabad, PhD Thesis; University of Paris I (Panthéon-Sorbonne).
 
MashkourM., 2002. Faunal remains, in Abdi K. Tuwah Khoshkeh: A Middle ChalcolithicPastoralist Campsite in the Islamabad Plain, Iran 40:43-74.
 
MashkourM., 2006. Boars and pigs: a view from the Iranian Plateau, in: Lion B., Michel C.,(eds.), De la domestication au tabou: Le cas des suidés dans le Proche-Orient ancient, Travaux de la Maison d'Archéologie et d'Ethnologie de Nanterre 1. De Boccard, pp. 155-163.
 
Mashkour, M., and Abdi, K.,2002. The question of nomadic campsites in archaeology: the case of Tuwah Khoshkeh, in: H., Buitenhuis, A.M., Choyke, M., Mashkour and A.H., Al-Shiyab (eds.), Archaeozoology of the Near East: proceeding of the fifth International symposium on the archaeozoology of southwestern Asia and adjacent areas, V. Groningen, The Netherlands, pp. 211-227.
 
Monchot H., and Mashkour M., 2010. Hyenas around the city (Kashan, Iran), Journal of Taphonomy, 8:17-32.
 
Niknami, K.A., et al., 2016. New Evidence from nomadic and semi-sedentary Communities in the Luristan, Iran, Nomadic People htpp://www.whpress.co.uk/NP.html@commsin for Nomadic Peoples.
 
Payne, S., 1973. Kill-off patterns in sheep and goats: the mandibles from Aşvan Kale, Anatolian Studies 23: 281-303. 
 
Pales, L., & Garcia, M.A., 1981. Atlas ostéologique pour servir a l'identification des mammifères du quaternaire (Vol. 2 Vols): Editions du centre national de la recherche scientifique.
 
Schmidt, E., 1972. Atlas of animal bones: for prehistorians, archaeologists and quaternary geologists: Elsevier publishing company.
 
Schmidt, E.F., et al., 1989. The Holmes Expedition to Luristan, Oriental Institute Publication, 108, Chicago: University of Chicago Press, Illinois.
 
Vigne, J. –D., and Helmer, D., 2007. Was milk a secondary product in the old world Neolithisation process? Its role in the domestication of cattle, sheep, Anthropozoologica 42 (2): 9-40.