نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشکده دانشگاه الهیات تهران

2 مدرس در دانشگاه آزاد

چکیده

در این پژوهش، به الگوبرداری از اصول و شیوه‌های برخورد قرآن با انحراف‌های اخلاقی پرداخته شده‌است تا بتوان بر اساس آن به شیوة متفاوت و اثربخش از دیگر شیوه‌های کنش متقابل با ناهنجاری‌های بعضاً شدید اخلاقی دست یافت؛ چراکه قرآن با جامعیت و فراشمولی خواندن خویش، در همة عصرها قابلیت ارائه الگوهای مناسب اخلاقی و اجرایی شدن آن‌ها را تضمین کرده‌است. قرآن کریم با بیان این اصول و شیوه‌های اجرای آن در قالب قصص و برخوردهای انبیا با انحرافات اخلاقی، به انسان می‌آموزد تا با استفاده از این ابزار در راستای ایجاد صفات اخلاقی مطلوب و محو کردن انحرافات و ناهنجاری‌ها تلاش کند. این موضوع در دورة جوانی که به دلیل هیجانات و نبودِ ثبات کامل شخصیت، لغزش‌ها فراوان است، بیشتر احساس می‌شود. اصولی چون اصل تکریم شخصیت، اصل تذکر، اصل بهنگامی، با شیوه‌هایی چون گفتار نیک، رعایت ادب، استفاده از استدلال، عبرت‌آموزی، موعظة حسنه، تمثیل، مقایسه، صراحت، تغافل و تجاهل، تساهل و تسامح، انذار و تبشیر، در این نوشتار بررسی شده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Ethical Pattern of the Qur’an in Confrontation with Moral Deviations with an Emphasis on Youth

نویسندگان [English]

  • Mohammad javad Fallah 1
  • Mobashereh Nasiri Savadkouhi 2

چکیده [English]

This study investigates the Qur’anic ethical methods and role models in order to explain how the Qur’an behaves against moral deviations. As a result, it might bring an effective and different way to treat and correct some ethical abnormalities in society. According to integrity of the Qur’an that Allah has introduced, it is expected to present appropriate examples which are practical for all humans in all periods of time. Thus, it ensures that these teachings are able to be put in action. The Qur’an teaches human to create moral virtues and destroys the moral vices through uttering these doctrines and practical methods like mentioning examples of prophets, their stories, and comportments against social deviances as embodiments of divine teachings. This issue is more significant in the period of youth when human’s personality and their emotions are not stable and probable wrong doings are more expected. What have been examined in this paper include some ethical principles such as the principle of honoring the personality, admonition, being on time, also some methods such as using good words, politeness, reason, instructions, preaching the good, allegory, contrast, clarity, negligence and ignorance about others’ unwanted mistakes, leniency and taking easy, warning and missionary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pattern
  • Moral pattern
  • Moral deviations
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن‌ أبی‌الحدید، عبدالحمید. (1404ق.). شرح نهج‌البلاغه ابن‌ أبی الحدید. قم: مکتبة المرعشی النجفی.
ابن‌فارس، احمد. (بی‌تا). معجم مقاییس اللغة. چ 1. قم: مکتب الإسلامیة.
ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم. (1414ق.). لسان العرب. بیروت: دارالصادر.
احمدی، احمد. (1364). اصول و روش‌های تربیت. تهران: نشر جهاد دانشگاهی.
تمیمی‌آمدی، عبدالواحد. (1410ق). غررالحکم و دررالکلم. قم: دارالکتاب الإسلامی.
حاجی بابائیان امیر. (1388). روش‌های تربیت اخلاق کاربردی در اسلام (با تأکید بر دوره نوجوانی و جوانی. چ 1. تهران: نشر سروش.
حبیبی سی‌سرا، مرتضی. (1395). «روش‌های تربیتی در گفتار و رفتار پیامبر اکرم(ص)». مجله پیام. ش121 و 122. صص 132ـ147.
حسینی ‌زبیدی، محمدمرتضی. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر.
حکیمی، محمد. (1378). اصلاحات از دیدگاه اسلام. چ 5. تهران: انتشارات کانون اندیشة جوان.
خنیفر، حسین. (1380). «درآمدی بر اصول پیشگیری از آسیب‌مندی تربیت دینی». مجلة پژوهش‌های تربیت اسلامی. ش 6. صص 208ـ187.
دهخدا، علی‌اکبر. (1379). لغت‌نامه. چ 2. تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین. (1412ق.). مفردات الفاظ قرآن. چ 1. بیروت: دارالشامیه.
شاملی، عباسعلی. (1379). «جایگاه انذار و تبشیر در نظام تربیتی پیامبران (نگرش قرآنی)». مجلة معرفت. ش 33. صص 16ـ21.
طباطبائی، سید محمدحسین. (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیه.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
عباسی‌‌مقدم، مصطفی. (1372). اسوه‌های قرآنی و شیوه‌های تبلیغ آنان. چ 1. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
فلاح، محمدجواد. (1393). «جایگاه اعتدال و میانه‌روی در سبک زندگی اسلامی از دیدگاه اهل‌بیت(ع)». مجلة سیاست متعالیه. ش 6. صص 88ـ69.
فلسفی، محمدتقی. (1379). اخلاق از نظر همزیستی و ارزش‌های انسانی. چ 3. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
فیروزآبادی، محمد‌بن یعقوب. (1415ق.). القاموس المحیط. چ 2. بیروت: دارالکتب العلمیة.
قائمی‌مقدم، محمدرضا. (1387). «روش تربیتی تذکر در قرآن کریم». فصلنامة تربیت اسلامی. د 6. ش 6. صص 57ـ 92.
قرائتی، محسن. (1388). تفسیر نور. چ 1. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
کلینی، محمد‌بن یعقوب. (1407ق.). الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق.). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع). بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
مرویان حسینی، سید محمود. (1384). «اهداف تربیتی قصه‌های قرآن». پژوهش‌های قرآنی (علوم و قرآن و حدیث). د 11. ش 41. صص 200ـ 221.
مصباح، محمدتقی. (1386). فلسفة اخلاق. چ 3. تهران: نشر بین‌الملل.
مطهری، مرتضی. (1372). مجموعه آثار. چ 8. قم: نشر صدرا.
معین، محمد. (1381). فرهنگ فارسی. چ 4. تهران: انتشارات سرایش.
مغنیه، محمدجواد. (1425ق.). تفسیر المبین. چ 3. قم: دارالکتب الإسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر. (1377). اخلاق در قرآن. چ 1. قم: مدرسة الامام علی‌بن‌ابی‌طالب(ع).
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1371). تفسیر نمونه. چ 10. تهران: دارالکتب الإسلامیة.