Miejsca upamiętniające powstanie styczniowe na ziemi krzeszowickiej
DOI:
https://doi.org/10.12797/Sowiniec.24.2013.43.04Słowa kluczowe:
powstanie styczniowe, 1863-1864, Krzeszowice, ziemia krzeszowicka, groby wojenne, pomniki, miejsca pamięci, XIX wiek, historia PolskiAbstrakt
The article is devoted to the places commemorating the Krzeszowice participants of Polish insurrection activities during the January Uprising (1863-1864). To observe the 150th anniversary of the January Uprising outbreak, the present article attempts to collect the information concerning traces of the Uprising in the Krzeszowice region. Although there was no military activity in the region, weapons were collected, volunteers set out from here, and this is where wounded participants of the fights were treated. Krzeszowice and the adjoining areas were the places where the participants of the Uprising and the exiles to Siberia spent the final years of their lives. The article indicates places of remembrance and the insurgents’ tombs. Many of the tombs no longer exist; some of the inscriptions are indecipherable. War tombs in the region are inventoried, yet until now there have been no records of tombs holding the remains of Insurrections participants deceased after the military activities. In Krzeszowice, the insurgents’ tombs are the most visible testimony to independence-seeking activities.
On account of the Potocki family’s activities, St. Rafal Jozef Kalinowski and priest Wincenty Smoczynski, the Krzeszowice region became one of the places supporting the participants of the Uprising – first the wounded, later Siberia returnees, for example priest Jozef Owsiany, or those returning from emigration, for example priest Seweryn Paszkowski.
Insurrection participants from the Krzeszowice region left documents and keepsakes – tokens of gratitude offered to the Potocki family by the insurgents, a collection of items commemorating St. Rafal Jozef Kalinowski’s insurrection activity (a patron of the exiled to Siberia, who entered the Barefoot Carmelites), the tokens of memory placed in the Monastery of Barefoot Carmelites in Czerna by the family of Joanna Podluska – a veteran of the Uprising, and items left by Florian Buzdygan, a local Uprising leader, currently in the collection of The Krzeszowice Region Society [Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej].
Bibliografia
Bender R., Kalinowski Józef (1835-1907), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 11, Kraków 1964.
Berezowski S., Dzieje lekarskie Krzeszowic, „Archiwum Historii Medycyny” 1971, t. 34, z. 2.
Białokur F., Materiały do opracowania służby zdrowia w powstaniu styczniowym 1863-64 r. Szpital – „Ambulatorium” hrabiny Arturowej Potockiej w Krzeszowicach pod Krakowem, w Galicji, „Lekarz Wojskowy” R. 9, 1928, t. 11-12.
Grabiec J., W pięćdziesiątą rocznicę. Rok 1863, Poznań 1913.
Dymek S., Walczyli o niepodległość Polski. Dyzma Chromy, „Ziemia Krzeszowicka” 1998, nr 6(18).
Dymek S., Ziemia Krzeszowicka a powstanie styczniowe, „Ziemia Krzeszowicka”, 1998, nr 1(13).
Harbut J.S., Mały Rzym, t. 3: Przekleństwo złego czynu, Warszawa 1936.
Józef Kalinowski – minister wojny w rządzie powstańczym na Litwie, wybór S. Klich, „Ziemia Krzeszowicka” R. 10, 2005, nr 1(55)-2(56).
Kalinowski J., List do Karoliny Rychlewiczowej, [w]: idem, Listy 1856-1877, t. 1, cz. 1: 1856-1872, wyd. C. Gil, Lublin 1978, Materiały Źródłowe do Dziejów Kościoła w Polsce, t. 8.
Kolumna Z. [d.i. Aleksander Konstanty Nowolecki], Pamiątka dla rodzin polskich: Krótkie wiadomości o straconych na rusztowaniach, rozstrzelanych, poległych i zmarłych na wygnaniu syberyjskim i tułactwie ofiar z 1861-1866 roku; ze źródeł urzędowych, dzienników, jak niemniej z ustnych podań osób wiarogodnych i towarzyszy broni; zebrał i ułożył Zygmunt Kolumna. Z wstępem skreślonym przez Bolesławitę. Nakładem redakcji „Kaliny”, t. 2, Kraków 1888.
Korusiewicz A.W., Dwie fundacje. Fundacja Dyzmy Chromego, Fundacja Tekli Wężyk, „Ziemia Krzeszowicka” R. 4, 1999, nr 4(22).
Kościół pw. św. Rafała Józefa Kalinowskiego w Rudnie, „Ziemia Krzeszowicka” 2004, nr 5(53).
Kucharski W., Zarys dziejów wsi Zalas, Krzeszowice 2003.
Kuczara R., Powstanie Styczniowe 1863 – historia Marcina Zawory, „Ziemia Krzeszowicka” 2006, nr 6(66).
Kuczyński A., Syberia. 400 lat polskiej diaspory. Zesłania, martyrologia i sukces cywilizacyjny Polaków. Rys historyczny. Antologia, Krzeszowice 2007.
Łagan F., Śladem nowogórskich powstańców z 1863 roku, „Ziemia Krzeszowicka” 1999, nr 2(20).
Łagan F., Przydrożne kapliczki i figury w Miękini. Zabytki kulturowe na Ziemi Krzeszowickiej, „Ziemia Krzeszowicka” 2000, nr 1(25).
Mączyński R., Nowożytne konfesje polskie. Artystyczne formy gloryfikacji grobów świętych i błogosławionych w dawnej Rzeczypospolitej, Toruń 2003.
Młodzież na stulecie, „Ziemia Krzeszowicka” 2007, nr 6(72).
[Smoczyński W.], Jasełka na Syberii opisał X. Dr W.S., Kraków 1877.
Smoczyński W., Mowa żałobna w czasie nabożeństwa za duszę ś. p. x. Seweryna Paszkowskiego licencjata prawa, proboszcza w Maciejowicach na Podlasiu, następnie wychodźcy po roku 1863, kapelana w Krzeszowicach, zmarłego w Krzeszowicach d. 10 grudnia 1890 r. a pogrzebanego w Tenczynku dnia 13 grudnia tegoż roku, powiedziana nad jego zwłokami w kościele parafialnym w Krzeszowicach, z portretem / przez Wincentego Smoczyńskiego, wyd. nakł. autora, Kraków 1891.
Nikulina I.N., Religija i politiczeskije ssyl’nyje Zapadnoj Sibiri w XIX w. (20-je – perwaja połowina 70-ch gg.), Barnaul 2004.
Nowak A., Słownik biograficzny kapłanów Diecezji Tarnowskiej 1786-1985, t. 3: K-P, Tarnów 2003.
Ostrowska H., Dzieje Maluszyna i jego dziedziców z opowiadania i z pamięci zebrane przez Helenę (z Morstinów) Ostrowską, oprac. A.J. Zakrzewski, Warszawa 2009, Pamiętniki XVII-XX w.
Pęckowski J., Chrzanów, miasto powiatowe w województwie krakowskim. Monografia z 27 ilustracjami w tekście, Chrzanów [1934].
Powstanie styczniowe 1863-64. Do ciebie, Polsko, idziemy w bój…, oprac. S. Klich, „Ziemia Krzeszowicka” 2002, nr 6(42).
Rudzik K., W 100 rocznicę śmierci św. Rafała Kalinowskiego. Chodził naszymi drogami, „Ziemia Krzeszowicka” 2007, nr 6(72).
Skalny Ł., Powstanie styczniowe 1863, „Ziemia Krzeszowicka” 2005, nr 1(55).
Róg R., Smoczyński Wincenty (1842-1903), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 39, Kraków 2000.
Tyrowicz M., Dyzma Chromy, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 3, Kraków 1937.
Wanat B.J., Matka Boska Szkaplerzna w Czernej. Studium ikonograficzno-historyczne, Kraków 1988.
Ziemia Krzeszowicka w okresie powstania styczniowego 1863/4r., oprac. S. Klich, „Ziemia Krzeszowicka” 1996, nr 1(98).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 Dorota Strojnowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
