Οδυσσέας Ελύτης: η "Ισόβια Στιγμή" και ο "Προπατορικός Παράδεισος": σπουδή κοσμολογικού μύθου

Abstract

The doctoral thesis has the title: “Odysseas Elytis: The “Livelong Moment” and the “Original Paradise”. Study of the Cosmological myth.” and it regards to these subjects: reality, time and (literary) myth.The target of the study is the examination of the three themes (Reality, Time, Myth) in the total of the poetical work of Elytis, compared with the beginning and the assimilation of the surrealistic theory, the phase of the crystallization of the poetry and his poems.Regarding the methodology, we are studying the “Thematic Theory” of analysis of texts from this particular study, which is connected with the branch of the thematic studies and mostly with the comparative grammatology that studies texts of different eras or nations concerning their common “themes”.We define and delimit the terms: “theme” and “motif” and the types of organization of these thematic elements. We present the critics’ basic theoretical principles that frame the Thematic Criticism, such as: the Phenomenological Criticism, the Geneva School and Bachelard’s and Jung’s theoretical principles.The study ends with the Conclusions, where its finds are evaluated and the original hypothesis of the work is confirmed. Which is, how Elytis, even though he accepts several principles of Surrealism, he maintains the theme and the symbol, both locus of the traditional poetry, that allows him to incorporate elements of the greek tradition.The new elements the present study highlights are that the three subjects are being repeated along the poetical work, present an astonishing unity and acquire a primary importance.The investigation of the thematic motives and their relation proves that the Paradise of Elytis doesn’t refer to a metaphysical consideration but constitutes the new reality, that includes the real reality in a union of the internal and external world.It is confirmed that the time of Elytis is transhistorical. Elytis is trying to bring back the historical time, as it is cumbered with the human experience, in a cosmic, cyclic and infinite form. He moves in the ontological orbit of the vastness, with the rhythm of an eternal ritual and refers to the transindividual and transhistorical. It’s the time of the unconscious, which leads to his personal Paradise or to the instantaneous time of the inspiration.The thematic reading has showed that Elytis, spurred by the surrealism, creates a modern personal mythology. The hero of Elytis is the solar hero who identifies himself with the Poet-Creator, a Promethean figure that defends the forces of death and zero. The heroines of Elytis are a face: the transparent Daughter or the woman-Prophetess or the Goddess-Poetry, the creative breath of the world, whose hug means the total Freedom.

Η διατριβή φέρει τον τίτλο: «Οδυσσέας Ελύτης: Η ‘Ισόβια Στιγμή’ και ο ‘Προπατορικός Παράδεισος’. Σπουδή Κοσμολογικού Μύθου.» και αφορά στα θέματα: πραγματικό, χρόνος και (λογοτεχνικός) μύθος. Ο στόχος της μελέτης συνοψίζεται στην εξέταση των τριών θεμάτων (Πραγματικό, Χρόνος, Μύθος) στο σύνολο του ποιητικού έργου του Ελύτη, σε σχέση με το ξεκίνημα και την αφομοίωση της υπερρεαλιστικής θεωρίας, την φάση της κρυστάλλωσης της ποιητικής και της ποίησής του. Όσο αφορά στη μεθοδολογία εξετάζεται η «Θεματική Μέθοδος» ανάλυσης των κειμένων της συγκεκριμένης μελέτης, η οποία συνδέεται με τον κλάδο των θεματικών σπουδών και κυρίως με την συγκριτική γραμματολογία, η οποία μελετά κείμενα διαφόρων εποχών ή και εθνών ως προς τα κοινά τους «θέματα».Ορίζονται και οριοθετούνται οι όροι: «θέμα» και «μοτίβο», καθώς και οι τύποι οργάνωσης των θεματικών αυτών στοιχείων. Παρουσιάζονται οι βασικές θεωρητικές αρχές των κριτικών, που πλαισιώνουν την Θεματική Κριτική, όπως: η Φαινομενολογική Κριτική, η Σχολή της Γενεύης και οι θεωρητικές αρχές των Bachelard και Jung.Η μελέτη τελειώνει με τα Συμπεράσματα, όπου αξιολογούνται τα ευρήματά της και επιβεβαιώνεται η αρχική υπόθεση εργασίας. Πώς, δηλαδή, ο Ελύτης αν και δέχεται αρκετές αρχές του υπερρεαλισμού, διατηρεί το θέμα και το σύμβολο, τόποι και οι δύο της παραδοσιακής ποίησης, που τού επιτρέπει να ενσωματώνει στοιχεία της ελληνικής παράδοσης. Τα νέα στοιχεία που αναδεικνύει η παρούσα εργασία, είναι ότι τα τρία θέματα επαναλαμβάνονται κατά μήκος του ποιητικού του έργου, παρουσιάζουν μιαν εκπληκτική ενότητα και αποκτούν πρωτεύουσα σημασία. Η διερεύνηση των θεματικών μοτίβων και των διαπλοκών τους αποδεικνύει πως ο Παράδεισος του Ελύτη δεν παραπέμπει σε καμιά μεταφυσική θεώρηση, αλλά αποτελεί την νέα πραγματικότητα, που περιλαμβάνει το πραγματικά πραγματικό σε μια συνένωση εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου. Επιβεβαιώνεται πως ο χρόνος του Ελύτη είναι υπεριστορικός. Ο Ελύτης προσπαθεί, να επαναφέρει τον ιστορικό χρόνο, βεβαρημένος όπως είναι με την ανθρώπινη εμπειρία, σε μια μορφή που να είναι κοσμική, κυκλική και άπειρη. Κινείται στην οντολογική τροχιά της απεραντοσύνης, με ρυθμό μιας αιώνιας ιεροτελεστίας και παραπέμπει στο υπερατομικό και υπεριστορικό. Είναι ο χρόνος του ασυνειδήτου, που οδηγεί στον προσωπικό του Παράδεισο ή στο στιγμιαίο χρόνο της έμπνευσης. Η θεματική ανάγνωση έδειξε πως ο Ελύτης, παρακινούμενος από τον υπερρεαλισμό, δημιουργεί μια σύγχρονη προσωπική μυθολογία. Ο ελυτικός ήρωας, είναι ο ηλιακός ήρωας, που ταυτίζεται με τον Ποιητή – Δημιουργό, μιαν προμηθεϊκή μορφή, που υπερασπίζεται τις δυνάμεις της ζωής σε αντίθεση με τις δυνάμεις του θανάτου και του μηδενός. Οι ηρωίδες του Ελύτη, είναι ένα πρόσωπο: η διάφανη Κόρη ή η γυναίκα – Προφήτις ή η Θεά – Ποίηση, η δημιουργική πνοή του κόσμου, που η «αγκαλιά» της σημαίνει την πλήρη Ελευθερία.