Abstract
This survey of the Baltic Neolithic, from Vistula to the Gulf of Finland, highlights the results of research during the last 30 years. The primary Baltic Neolithic is represented by two indigenous cultures, Narva and Nemunas. Their hunting, fishing, and gathering subsistence strategies gradually expanded to include domesticated plants and animals. The Comb-and-Pit Ornamented Pottery, Globular Amphora, Corded Ware, Bay Coast, and Boat-Axe cultures are also described. Within the Baltic Neolithic, I emphasize the origin, technology, economy, settlement, ritual, ethnic origins, and relationships among the various Neolithic populations. There is then a discussion of the origin of the Baltic linguistic group (Latvian, Lithuanian, and Old Prussian); this is associated with the appearance of the Late Neolithic Corded Ware culture, whose people integrated with local populations, leading to the development of the Bay Coast culture. Late Neolithic developments are associated with the Finno-Ugrian linguistic group in the northern Baltic.
Similar content being viewed by others
References
Ariste, F. (1971). Die ältesten Substrate in den ostseefinnischen Sprachen.Sovetskoye finnougrovedeniye, VII, Tallinn.
Benecke, B. (1881).Fische, Fischerei und Fischzucht in Ost-und Westpreussen, Königsberg.
Bohnsack, D. (1939). Ein Steinzeitgrab mit Röttelbestattung aus Braynicken, Kr. Neidenburg.Altpreussen 4(2): 35–38.
Buchvaldek, M. (1986). Kultura se šnůrovou keramikou ve středni Evropě.Praehistorica 12 127–139.
Burow, G. M. (1973). Die mesolithischen Kulturen im aussersten europäischen Nordosten. In Kozłowski, S. K. (ed.),The Mesolithic in Europe, University Press, Warsaw, pp. 129–149.
Butrimas, A. (1982).Daktariškės neolito gyvenvietė, Vilnius.
Butrimas, A. (1985). Duonkalnis: vėlyvojo neolito gyvenvietė, alkas ir kapinynas. Archeologiniai tyrimai.Lietuvos Archeologija 4 30–49.
Butrimas, A. (1990). Virvelinės keramikos kultūru, Vilnius.
Butrimas, A., and Kazakevičius, V. (1985). Ankstyvieji virvelinės keramikos kultūros kapai Lietuvoje. Archeologiniai tyrimai.Lietuvos Archeologija 4 14–19.
Charn'auski, M. M. (1979).Nealit Belaruskaga Panyamonnya (The Neolithic of the Byelorussian Nemunas Basin), Minsk.
Charn'avskiy, M. M. (1978). Khronologicheskiye ramki neolita v severo-zapadnoy Belorussii (Neolithic chronology of the northwestern Byelorussia).Kratkiye Soobshcheniya Instituta Arkheologii 153 42–46.
Charn'avskiy, M. M. (1987). The Neolithic in north-west Byelorussia. In Wiślański, T. (ed.), Neolit i poczNeolit i poczaski epoki brazu na ziemi Chelminskiej, Museum and University of Mikołaj Kopernik, Toruń, pp. 429–439.
Česnys, G. (1985a). Ankstyvieji virvelinės keramikos kultūros kapai Lietuvoje. Antropologiniai tyrimai.Lietuvos Archeologija 4 19–22.
Česnys, G. (1985b). Duonkalnis: velyvojo neolito gyvenvietė, alkas ir kapinynas. Antropologiniai tyrimai.Lietuvos Archeologija 4 49–56.
Česnys, G. (1987). Baltu susidarymas antropologijos poziūriu susidarymas antropologijos požiūriu. In Volkaitė-Kulikauskienė, R. (ed.), Lietuviu etnogenezė, Mokslas, Vilnius, pp. 69–75.
Denisova, R. J. (1975).Antropologiya drevnikh baltov (Physical Anthropology of the Ancient Balts), Riga.
Ehrlich, B. (1936). Succase.Elbinger Jahrbuch 12/13 41–98.
Ehrlich, B. (1941). Schnurkeramische Pfostenhäuser bei Tolkemit, Kr. Elbing.Mannus 32 44–56.
Engel, C. (1933). Die ostpreussischen Megalithgräber.Fornvännen 1–2 85–90.
Engel, C. (1935).Vorgeschichte der altpreussischen Stämme, Königsberg.
Gaerte, W. (1927).Die steinzeitliche Keramik Ostpreussens, Königsberg.
Gaerte, W. (1929).Urgeschichte Ostpreussens, Königsberg.
Gardawski, A. (1958). Zagadnienie kultury “ceramiki grzebykowej” w Polsce.Wiadomości Archeologiczne 25(4): 287–313.
Gimbutas, M. (1956).The Prehistory of Eastern Europe, Peabody Museum, Cambridge.
Gimbutas, M. (1963).The Balts, Thames and Hudson, London.
Girininkas, A. (1985a). Kretuono l-os gyvenvietés vidurinio neolito kapai.Lietuvos Archeologija 4 5–9.
Girininkas, A. (1985b). Narvos kultūros raida.Lietuvos Archeologija 4 119–134.
Girininkas, A. (1987). Neoliticheskiye stroitelniye sooruzheniya v Litve (Neolithic building construction in Lithuania). InZadachi sovetskoy arkheologii v svete resheniy XXVII s'ezda KPSS, Moscow, pp. 74–75.
Girininkas, A. (1988). Pakretuonės 3-čia gyvenvietė. InArcheologiniai tyrinėjimai Lietuvoje 1986 ir 1987 metais, Lietuvos TSR Mokslu Akademijos Istorijos Institutas, Vilnius, pp. 7–10.
Girininkas, A. (1990). Kretuonas. Srednij i pozdnij neolit (Kretuonas: Middle and Late Neolithic).Lietuvos Archeologija 7, Mokslas, Vilnius.
Gurina, N. N. (1956). Oleneostrovskiy mogil'nik (The Oleneostrovskiy cemetery),Materiali i Issledovaniya po Arkheologii SSSR, 47, Moscow-Leningrad.
Gurina, N. N. (1967). Iz istorii drevnikh plemen zapadnikh oblastey SSSR (On the history of ancient tribes in the western districts of SSSR),Materiali i Issledovaniya po Arkheologii SSSR, 144, Moscow-Leningrad.
Ilves, E., Lijva, A., and Punning, J. M. (1974).Radiouglerodniy metod i ego primeneniye v chetvertichnoy geologii i arkheologii Estonii (Radiocarbon dating method and its use in the quaternary geology and archaeology of Estonia), Tallinn.
Indreko, R. (1948).Die mittlere Steinzeit in Estland, Kgl. Vitterhets Historie och Antiquitets Akademiens Handlingar, 66, Stockholm.
Indreko, R. (1957). Idolanhanger-Amulet.Suomen Muinaismuistoyhdistyksen Aikakauskirja 58 61–79.
Isaenko, V. F. (1976).Neolit Pripyatskogo Polesya (The Neolithic of the Pripyat Polesie), Minsk.
Jaanits, L. (1952). Pozdneneoliticheskiye mogil'niki v Estonskoy SSR (Late Neolithic cemeteries in Estonian SSR).Kratkiye soobshcheniya instituta istorii materialnoy kulturii 42 53–65.
Jaanits, L. (1956). K voprosu ob etnicheskoy prinadlezhnosti neoliticheskogo naseleniya territorii Estonskoy SSR (A contribution to the ethnogenesis of the Neolithic people in the Estonian SSR). InVoprosi etnicheskoy istorii estonskogo naroda, Tallinn, pp. 153–161.
Jaanits, L. (1957). Neue Gräberfunde auf dem spätneolithischen Wohnplatz Tamula in Estland.Suomen Muinaismuistoyhdistyksen Aikakauskirja 58 80–100.
Jaanits, L. (1959).Poseleniya epokhi neolita i rannego metalla v priust'e r. Emajogi (Neolithic and Early Metal Period Settlements at the Mouth of the Emajõgi River), Tallinn.
Jaanits, L. (1965). Über die Ergebnisse der Steinzeitforschung in Sowjetestland.Finskt Museum 72 5–46.
Jaanits, L. (1969). Die frühneolithische Kultur in Estland. InCongressus Secundus Internationalis Fenno-Ugristarum Helsinki, II, Helsinki, pp. 12–25.
Jaanits, L. (1971). Über die estnischen Bootäxte von Karlova-Typus.Finskt Museum 77 46–76.
Jaanits, L. (1984). Die kennzeichnenden Züge der Siedlung Tamula.ISKOS 4 183–193.
Jaanits, L. (1985). Hat Estland im Neolithikum Verbindungen zu Schweden gehabt?Acta Universitatis Stockholmiensis—Studia Baltica 1 17–38.
Jaanits, L., Laul, S., Lõugas, V., and Tōnisson, E. (1982).Eesti Esiajalugu, Tallinn.
Jankauskas, R. (1985). Duonkalnis: vėlyvojo neolito gyvenvietė, alkas ir kapinynas. Paleopatologiniai duomenys.Lietuvos Archeologija 4 58–61.
Jankowska, D. (1980).Kultura pucharów lejkowatych na Pomorzu środkowym, Adam Mickiewicz University, Poznań.
Juodagalvis, V. (1991). Kubilėliu vėlyvojo neolito gyvenvietė.Lietuvos Archeologija 8 (in press).
Kempisty, E. (1973a). Materiały tw. ceramiki grzebykowo-dołkowej z terenu Mazowsza i Podlasia.Wiadomości Archeologiczne 37(4): 411–483.
Kempisty, E. (1973b). Kultura ceramiki “grzebykowo-dołkowej” na Mazowszu i Podlasiu.Wiadomości Archeologiczne 38(1): 3–76.
Kempisty, E., and Sulgostowska, Z. (1976). Pierwsza osada neolityczna z ceramika typu Dubiczaj w północno-wschodniej Polsce.Wiadomości Archeologiczne 41(3): 305–324.
Kernchen, I., and Gramsch, B. (1989). Mesolithische Netz-und Seilreste von Friesack, Bezirk Potsdam, und ihre Konservierung.Veröffentlichungen des Museums für Ur-und Frühgeschichte Potsdam 23 23–27.
Kilian, L. (1938). Neuere Funde ältester Irdenware aus Ostpreussen.Altpreussen 3(3): 85–89.
Kilian, L. (1955).Haffküstenkultur und Ursprung der Balten, Rudolf Habelt, Bonn.
Klebs, R. (1882).Der Bernsteinschmuck der Steinzeit, Königsberg.
Klein, J., Lerman, J. C., Damon, P. E., and Ralph, E. K. (1982). Calibration of radiocarbon dates. Tables based on the consensus data of the workshop on calibrating the radiocarbon time scale.Radiocarbon 24(2): 103–130.
Krzak, L. (1976).The Złota Culture, Ossolineum, Wrocław.
Kulikauskas, P., Kulikauskienė, R., and Tautavičius, A. (1961).Lietuvos archeologijos bruožai, Vilnius.
La Baume, W. (1943). Jungsteinzeitliche Kugelamphorenkultur in Ost-und Westpreussen.Prussia 35 13–80.
Larsen, H. (1923). Bronsåldersplogen från Svarvarbo.Fornvännen 24(3): 177–180.
Loze, I. (1975). Neolithic amber ornaments in the eastern part of Latvia. Przeglad Archeologiczny23 49–82.
Loze, I. (1978). Neolita celtņu vietas Austrumbaltijā.Arheologija un etnogrāfija 12 7–23.
Loze, I. (1979).Pozdniy neolit i ranniya bronza Lubanskoy ravnini (The Late Neolithic and the Early Bronze Age of the Lubāna Lowland), Riga.
Loze, I. (1983).Akmens laikmeta māksla Austrumbaltijā, Riga.
Loze, I. (1988).Poseleniya kamennogo veka Lubanskoy nizini. Mezolit, ranniy i sredniy neolit (The Stone Age Sites of the Lubana Lowland. Mesolithic, Early and Middle Neolithic), Zinātne, Riga.
Machnik, J. (1979). Krag kultury ceramiki sznurowej. In Hensel, W., and Wiślański, T. (eds.),Prahistoria Ziem Polskich, II, Neolit, Ossolineum, Wrocław, pp. 337–411.
Mark, K. (1956). Voprosi etnicheskoy istorii estonskogo naroda v svete dannikh paleoantropologii (Questions concerning the ethnic history of the Estonian people based on palaeoanthropological evidence). InVoprosi etnicheskoy istorii estonskogo naroda, Tallinn, pp. 219–242.
Mark, K. (1970).Zur Herkunft der finnisch-ugrischen Völker vom Standpunkt der Anthropologie, Tallinn.
Meurers-Balke, J. (1981). Steinzeitliche Aalstecher. Zur funktionelen Deutung einer Holzgerätform.Offa 38 131–151.
Müller-Beck, J. (1965).Seeberg, Burgäschisee-Süd, Teil 5: Holzgeräte und Holzverarbeitung, Acta Bernensia 2, Bern.
Okulicz, J. (1973).Pradzieje ziem Pruskich od późnego paleolitu do VI w.n.e., Ossolineum, Wrocław.
Paaver, L. K. (1965).Formirovaniye teriofauni i izmenchivost' mlekopotayushchikh Pribaltiki v golocene (Origin and variability of mammals in the east Baltic area during the Holocene), Tartu.
Pälsi, S. (1920). Ein steinzeitlicher Moorfund bei Korpilahti im Kirchspiel Antrea, Län Wiborg.Suomen Muinaismuistoyhdistyksen Aikakauskirja 28(2): 3–19.
Raschke, G. (1938). Mattenabdrücke auf Jungsteinzeitlichen Tongeräten von Succase, Kreis Elbing.Elbinger Jahrbuch 15 39–44.
Rimantienė, R. (1971).Paleolit i mezolit Litvi (The Palaeolithic and Mesolithic of Lithuania), Vilnius.
Rimantienė, R. (1979).Šventoji, 1, Narvos kultūros gyvenvietės, Mokslas, Vilnius.
Rimantienė, R. (1980). Šventoji, 2, Pamariu kultūros gyvenvietès, Mokslas, Vilnius.
Rimantienė, R. (1981). Anteil mesolithischer Typenformen an den Fundkomplexen der neolithischen Neman-Kultur.Veröfentlichungen des Museums für Ur-und Frühgeschichte Potsdam 14/15 177–182.
Rimantienė, R. (1984).Akmens amžius Lietuvoje, Mokslas, Vilnius.
Rimantienė, R. (1985). Lynupio akmens amžiaus stovykla ir gyvenvietė.Lietuvos Archeologija 4 98–111.
Rimantienė, R. (1987). Prabaltai ir baltai. Archeologinės kultūros. In Volkaitė-Kulikauskienė, R. (ed.), Lietuviu etnogenezè, Mokslas, Vilnius, pp. 52–69.
Rimantienė, R. (1989). Nida. Senuju baltu gyvenvietè, Mokslas, Vilnius.
Schall, H. (1964). Baltische Dialekte im Namengut Nordwest-slawiens.Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung 79 123–170.
Schall, H. (1970). Preussische Namen längs der Weichsel. In Donum Balticum, Stockholm-Uppsala, pp. 448–484.
Siiriainen, A. (1973). Studies relating to shore displacement and stone age chronology in Finland.Finskt Museum 80 5–22.
Slaski, J. (1950). Łużyckie wyroby drewniane z Biskupina. In Kostrzewski, J. (ed.),III sprawozdanie z prac wykopaliskowych w grodzie kultury łużyckiej w Biskupinie w powiecie żnińskim za lata 1938–1939; 1946–1948, Poznań, pp. 160–171.
Sloka, J. J. (1975). Ribi iz stoyanok kamennogo veka na Lubanskoy izmenosti (Fish from the Stone Age site of Lubāna). Latvijas PSR Zinātnu Akadēmijas Vēstis8(337):65–73.
Sloka, J. (1986). Zivis Zvidzes mezolita un neolita apmetne.Latvijas PSR Zinātņu Akādemijas Vēstis 9 127–130.
Stadie, K. (1921). Die steinzeitdörfer der Zedmar. InFestschrift Adalbert Bezzenberger, Göttingen, pp. 148–160.
Struve, K. (1955).Die Einzelgrabkulturen in Schleswig-Holstein und ihre kontinentalen Beziehungen, Wachholz, Neumünster.
Šturms, E. (1931). Ein steinzeitlicher Wohnplatz am Zebrus-See in Kurzeme. InCongressus Secundus Archaeologorum Balticorum Rigae 1930, Riga, pp. 411–420.
Šturms, E. (1937). Neolita apmetne Dundagas Purciemā.Senātne un Māksla 1 46–54.
Šturms, E. (1940). Sārnates purva mitnes. Sentne un Mkāsla1 41–64.
Šturms, E. (1948). Die Moorsiedlungen im Ostbaltikum und Westsibirien.Fornvännen 43 362–364.
Šturms, E. (1956). Der Bernsteinschmuck der östlichen Amphorenkultur.Rheinische Forschungen zur Vorgeschichte 5 13–20.
Šturms, E. (1970).Die steinzeitlichen Kulturen des Balticums, Bonn.
Tetzlaff, W. (1970). The Rzucewo Culture. In Wiślański, T. (ed.),The Neolithic in Poland, Ossolineum, Wrocław, pp. 356–365.
Timofeev, V. I. (1979). Pam'yatniki kamennogo veka vostochnoy chasti Kalingradskoy oblasti (Stone Age settlements in the eastern part of the Kaliningrad district).Kratkiye Soobshcheniya Instituta Arkheologii 157 61–69.
Timofeev, V. I. (1980).Neoliticheskiye pam'yatniki Kalinigradskoy oblasti i ikh mesto v neolite Pribaltiki (Neolithic sites in the Kaliningrad district and their position in the east Baltic Neolithic), Avtoreferat dizertatsii, Leningrad.
Timofeev, V. I. (1981). Izdeliya iz kosti i roga neoliticheskoy stoyanki Tsedmar (Serovo) D (Bone and antler tools from the Neolithic site of Zedmar (Serovo) D).Kratkiye Soobshcheniya Istituta Arkheologii 165 115–119.
Timofeev, V. I. (1983). Keramika neoliticheskogo poseleniya Utinoye Boloto 1 (Ceramics of the Neolithic settlement of the Utinoye Boloto 1).Kratkiye Soobshcheniya Instituta Arkheologii 173 103–108.
Timofeev, V. I. (1988). On the problem of the early neolithic of the East Baltic area.Acta Archaeologica 58 207–212.
Toporov, V. N. (1966). O baltiiyskikh elementakh v gidronimii i toponimii k zapadu ot Wisli (On Baltic elements in the river and place names west of the Vistula).Slavica Pragensia 8 255–263.
Toporov, V. N. (1982). Noviye roboti o sledakh prebivaniya prussov k zapadu ot Wisli (New research about traces of ancient Prussian presence west of the Vistula). InBalto-slavyanskiye issledovaniya, pp. 263–273.
Vanagas, A. (1987). Baltu arcalas toponimijos duomenimis. In Volkaitė-Kulikauskienė, R. (ed.), Lietuviu etnogenezè, Mokslas, Vilnius, p. 47.
Vankina, L. (1970).Torf'yanikovaya stoyanka Sarnate (The peat bog site of Sārnate), Zinātne, Riga.
Wiślański, T. (1966).Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej, Ossolineum, Wrocław.
Wiślański, T. (1969).Podstawy gospodarcze plemion neolitycznych w Polsce północno-zachodniej, Ossolineum, Wrocław.
Wiślański, T. (1970). The globular amphora culture. In Wiślański, T. (ed.),The Neolithic in Poland, Ossolineum, Wrocław, pp. 178–231.
Wiślański, T. (1979). Krag ludów subneolityczych w Polsce. In Hensel, W., and Wiślański, T. (eds.),Prahistoria Ziem Polskich, II, Neolit, Ossolineum, Wrocław, pp. 319–336.
Wieckowska, H. and Kempisty, E. (1970). Wstepne wyniki badań wykopaliskowych w Sośni, pow. Grajewo.Sprawozdania Archeologiczne 22 17–30.
Zagorska, I. (1977). Viengabala kaula makšķeres āķi Latvijā.Latvijas PSR Zinātņu Akadēmijas Vēstis 8(361): 85–102.
Zagorskis, F. (1961). Kreiču neolita kapulauks.Arheologija un etnogrāfija 3 3–18.
Zagorskis, F. (1965). Jauni materiāli par neolitu Latvijās austrumdaļā.Latvijas PSR Zinātnu Akadēmijas Vēstis 6(215): 35–50.
Zagorskis, F. (1973). Agrais neolīta laikmets Latvijās austrumdaļā.Latvijas PSR Zinātnu Akadēmijas Vēstis 4(309): 56–96.
Zagorskis, F. (1974). Zvejnieku akmens laikmets kapulauka apbedijumu tipologija un hronologija.Arheologija un etnogrāfija 11 7–24.
Zagorskis, F. (1987).Zvejnieku akmens laikmeta kapulauks, Riga.
Żurek, J. (1955). Osada z młodszej epoki kamiennej w Rzucewie, pow. wejherowski, i kultura rzucewska.Fontes Archaeologici Posnanienses 4 1–42.
Author information
Authors and Affiliations
Rights and permissions
About this article
Cite this article
Rimantienė, R. The Neolithic of the eastern Baltic. J World Prehist 6, 97–143 (1992). https://doi.org/10.1007/BF00997586
Issue Date:
DOI: https://doi.org/10.1007/BF00997586